Fizjoterapia w Ortopedii Dariusz Białoszewski

CZĘŚĆ OGÓLNA  1

1. Zasady stosowania metod fizjoterapii w ortopedii i traumatologii narządu ruchu Dariusz Białoszewski, Magdalena Czajkowska, Anna Daniluk, Anna Hadamus, Monika Lewandowska, Izabela Korabiewska, Edyta Smolis-Bąk   3

1.1. Fizykoterapia 3

1.2. Kinezyterapia 7

1.2.1. Zastosowanie kinezyterapii w leczeniu pacjentów ze schorzeniami narządu ruchu  7

1.2.2. Specyfika kinezyterapii po zabiegach chirurgicznych   9

1.3. Masaż  10

1.4. Terapia manualna  13

1.5. Metody specjalne  16

1.6. Metody relaksacyjne i arteterapia   17

1.7. Optymalizacja fizjoterapii – fizjoterapia skojarzona  19

2. Podstawowe zasady celowanego postępowania fizjoterapeutycznego w wybranych zmianach patologicznych narządu ruchu Dariusz Białoszewski, Magdalena Czajkowska, Anna Hadamus, Izabela Korabiewska, Anna Daniluk 25

2.1. Stłuczenia i krwiaki tkanek miękkich 25

2.2. Rany 27

2.3. Obrzęki pourazowe   28

2.4. Wysięki, przesięki i krwiaki śródstawowe   29

2.5. Skręcenia   30

2.6. Zwichnięcia 32

2.7. Złamania   33

2.8. Przykurcze stawów   34

2.9. Przykurcze mięśni (skrócenie mięśni lub przykurcz z nadmiernego napięcia) 36

2.10. Zaniki mięśni z nieczynności  37

2.11. Dysfunkcje powięzi   38

2.12. Dysfunkcje kaletek maziowych   39

2.13. Dysfunkcje ścięgien   39

2.14. Wybrane powikłania poprzeciążeniowe, pourazowe i jatrogenne   41

2.14.1. Wtórne dysfunkcje nerwów obwodowych – usidlenia i zespoły cieśni 41

2.14.2. Zespoły algodystroficzne (zespół Sudecka)  41

2.14.3. Odleżyny  42

2.14.4. Stany septyczne tkanek miękkich / septyczne zapalenia stawów  43

2.14.5. Artrofibroza   44

2.14.6. Zakrzepica żylna 44

2.14.7. Obrzęki limfatyczne  45

3. Wybrane aspekty fizjoterapii narządu ruchu u pacjentów z wywiadem onkologicznym Piotr Majcher, Rafał Sapuła  49

3.1. Uwagi ogólne dotyczące fizjoterapii narządu ruchu u pacjentów z wywiadem onkologicznym  49

3.2. Fizjoterapia u pacjenta z wywiadem onkologicznym w okresie okołooperacyjnym   52

3.3. Leczenie ambulatoryjne 54

3.4. Leczenie uzdrowiskowe 56

4. Zasady stosowania ortez w fizjoterapii Grzegorz Benke 59

4.1. Terminologia i rodzaje ortez  59

4.2. Ortezy elastyczne  60

4.3. Ortezy kończyn dolnych 61

4.3.1. Stopa   62

4.3.2. Staw skokowo-goleniowy   62

4.3.3. Podudzie  63

4.3.4. Staw kolanowy  63

4.3.5. Staw biodrowy   64

4.4. Ortezy kończyn górnych 64

4.4.1. Staw łopatkowo-ramienny   65

4.4.2. Ramię 65

4.4.3. Staw łokciowy   66

4.4.4. Przedramię  66

4.4.5. Nadgarstek  66

4.4.6. Dłoń   66

4.5. Ortezy tułowia  67

4.5.1. Miednica  68

4.5.2. Odcinek lędźwiowy kręgosłupa  68

4.5.3. Odcinek piersiowy kręgosłupa   68

4.5.4. Odcinek szyjny kręgosłupa 69

5. Zasady stosowania i przydatność dynamicznego plastrowania w leczeniu pacjentów z dysfunkcjami narządu ruchu Zbigniew Śliwiński  71

5.1. Wybrane aspekty teoretyczne dynamicznego plastrowania – kinesiology tapingu  71

5.2. Testy przesiewowe stosowane w kinesiology tapingu w celu określenia dysfunkcji i tzw. afektacji wybranych obszarów ciała  75

5.2.1. Testy przesiewowe dla górnej części ciała  76

5.2.2. Testy przesiewowe dla dolnej części ciała  83

6. Wybrane aspekty rehabilitacji chodu Anna Hadamus  93

6.1. Ocena chodu 93

6.2. Wybrane metody reedukacji chodu 96

6.3. Nauka chodu z wykorzystaniem pomocy ortopedycznych i przyrządów 99

6.4. Znaczenie doboru obuwia i wkładek w reedukacji chodu 100

7. Zastosowanie wybranych form chodu w rehabilitacji pacjentów z dysfunkcjami narządu ruchu Anna Daniluk  103

7.1. Wprowadzenie  103

7.2. Zastosowanie chodu do tyłu w procesie rehabilitacji  104

8. Zasady stosowania w chorobach narządu ruchu leków dostępnych bez recepty Paweł Krząścik 109

8.1. Wprowadzenie  109

8.2. Skuteczność (profil działania)   110

8.2.1. Leki przeciwbólowe  110

8.2.2. Niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ)  110

8.2.3. Inne leki stosowane w chorobach narządu ruchu   112

8.3. Bezpieczeństwo stosowania (działania niepożądane i toksyczne)   113

9. Psychologiczny wymiar pracy fizjoterapeuty. Wybrane aspekty teoretyczne i praktyczne procesu usprawniania pacjentów z dysfunkcjami narządu ruchu Krzysztof Owczarek, Mirosława Adamus 117

9.1. Wprowadzenie  117

9.2. Radzenie sobie z emocjami  118

9.2.1. Poznawcze przystosowanie się do niekorzystnych wydarzeń   119

9.2.2. Ekspresja emocji – bezpośrednie wyrażanie emocji 119

9.2.3. Wzbudzanie i wzmacnianie emocji pozytywnych 119

9.3. Pacjent po urazie – proces adaptacji do stanu utraty sprawności. Regulacja emocji i instrumentalne radzenie sobie  120

9.3.1. Uraz jako zadanie – podejście instrumentalne   120

9.3.2. Postawy pacjentów wobec utraty sprawności  121

9.3.3. Czynniki związane z sytuacją – pacjenci z chorobą przewlekłą i po urazie   121

9.4. Zasoby fizjoterapeuty w pracy z pacjentami po urazie – wybrane kompetencje psychospołeczne  123

9.5. Specyfika relacji fizjoterapeutycznej 124

9.5.1. Zagadnienia ogólne  124

9.5.2. Uwarunkowania relacji związane z wiekiem pacjenta  125

9.6. Podsumowanie  129

10. Fizjoterapia a niepełnosprawność narządu ruchu Jakub Grzegorz Adamczyk 131

10.1. Wprowadzenie  131

10.2. Amputacje   135

10.3. Urazy i uszkodzenia rdzenia kręgowego  135

10.4. Choroby i urazy ośrodkowego układu nerwowego 136

10.5. Inne schorzenia narządu ruchu   137

11. Wybrane aspekty współpracy fizjoterapeuty z zespołem terapeutycznym, rola edukacyjna fizjoterapeuty i organizacja kompleksowej rehabilitacji Monika Lewandowska  139

11.1. Współpraca w zespole terapeutycznym  139

11.2. Rola edukacyjna fizjoterapeuty   141

11.2.1. Rola edukacyjna fizjoterapeuty skierowana na osobę pacjenta 142

11.2.2. Rola edukacyjna fizjoterapeuty skierowana na samego siebie  142

11.3. Organizacja kompleksowej rehabilitacji  143

CZĘŚĆ SZCZEGÓŁOWA 147

12. Rozwojowe wady kręgosłupa i klatki piersiowej Janusz Nowotny   149

12.1. Wady kręgosłupa  149

12.1.1. Postawa ciała   149

12.1.2. Nieprawidłowa postawa ciała  153

12.1.3. Wady postawy w płaszczyźnie strzałkowej  155

12.1.4. Boczne skrzywienia kręgosłupa  156

12.1.5. Diagnostyka wad postawy 159

12.1.6. Postępowanie korekcyjne 161

12.2. Wady klatki piersiowej 167

12.2.1. Klatka piersiowa lejkowata 167

12.2.2. Inne wady klatki piersiowej 168

13. Współczesne postępowanie fizjoterapeutyczne w zaburzeniach posturalnych w płaszczyźnie strzałkowej i skoliozach Olga Nowotny-Czupryna, Krzysztof Czupryna 173

13.1. Specyfika zaburzeń posturalnych w płaszczyźnie strzałkowej w różnych grupach wiekowych   173

13.2. Zaburzenia posturalne w płaszczyźnie strzałkowej o podłożu funkcjonalnym  174

13.2.1. Cele postępowania fizjoterapeutycznego  175

13.2.2. Etapy i składowe leczenia zachowawczego funkcjonalnych zaburzeń posturalnych w płaszczyźnie strzałkowej 178

13.2.3. Edukacja pacjenta  185

13.3. Skoliozy   189

13.3.1. Rodzaje skolioz, objawy i diagnostyka 189

13.3.2. Cele postępowania fizjoterapeutycznego  190

13.3.3. Postępowanie profilaktyczno-lecznicze w skoliozach niskostopniowych oraz tzw. postawie skoliotycznej 191

13.3.4. Leczenie zachowawcze skolioz idiopatycznych – rekomendacje Society on Scoliosis Orthopedic and Rehabilitation Treatment (SOSORT)  193

13.3.5. Skoliozy u osób dorosłych – specyfika postępowania fizjoterapeutycznego  196

14. Kręgosłup Jerzy Edward Kiwerski, Katarzyna Czerniewska 201

14.1. Charakterystyka czynnościowa   201

14.2. Wybrane sposoby funkcjonalnej oceny kręgosłupa  203

14.2.1. Testy szyjnego odcinka kręgosłupa   203

14.2.2. Testy piersiowego odcinka kręgosłupa 204

14.2.3. Testy lędźwiowego odcinka kręgosłupa 204

14.2.4. Testy stawów krzyżowo-biodrowych 205

14.2.5. Testy ogólne dotyczące całego kręgosłupa   206

14.3. Zespoły przeciążeniowe 206

14.4. Najczęstsze choroby kręgosłupa   209

14.4.1. Zmiany przeciążeniowo-zwyrodnieniowe kręgosłupa szyjnego  209

14.4.2. Zmiany przeciążeniowo-zwyrodnieniowe kręgosłupa lędźwiowo-krzyżowego   213

14.4.3. Kręgozmyk   215

14.4.4. Choroba Scheuermanna   217

14.4.5. Podsumowanie 219

14.5. Urazowe uszkodzenia kręgosłupa 220

14.5.1. Przyczyny i rodzaje  220

14.5.2. Rehabilitacja pacjentów po urazie rdzenia szyjnego 224

14.5.3. Rehabilitacja pacjentów po urazach niższego segmentu rdzenia kręgowego  226

14.5.4. Podsumowanie 227

14.6. Specyfika leczenia fizjoterapeutycznego pacjentów w wieku podeszłym z osteoporozą 228

14.6.1. Osteoporoza i problemy z nią powiązane  228

14.6.2. Fizjoterapia pacjentów z osteoporozą 229

14.6.3. Podsumowanie 232

15. Obręcz barkowa i staw ramienny Leszek Romanowski, Ewa Bręborowicz 235

15.1. Zespół ciasnoty podbarkowej, uszkodzenie pierścienia rotatorów   235

15.1.1. Anatomia, patofizjologia i rozpoznanie 235

15.1.2. Leczenie zachowawcze   236

15.1.3. Leczenie operacyjne  242

15.2. Bark zamrożony  247

15.2.1. Patofizjologia i rozpoznanie 247

15.2.2. Leczenie zachowawcze   247

15.2.3. Leczenie operacyjne  249

15.2.4. Postępowanie pooperacyjne 249

15.3. Zwichnięcie i niestabilność stawu ramiennego 249

15.3.1. Anatomia, patofizjologia i rozpoznanie 249

15.3.2. Leczenie zachowawcze   251

15.3.3. Leczenie operacyjne  252

15.3.4. Postępowanie pooperacyjne 252

15.4. Endoprotezoplastyka stawu ramiennego  253

15.4.1. Anatomia, wskazania, rodzaje endoprotez, powikłania  253

15.4.2. Postępowanie pooperacyjne 255

16. Ramię i staw łokciowy Stanisław Pomianowski, Szymon Pietruszka  257

16.1. Wprowadzenie  257

16.2. Zespoły przeciążeniowe 259

16.2.1. Łokieć tenisisty a zespół bólowy przedziału bocznego stawu łokciowego  259

16.2.2. Łokieć golfisty 262

16.3. Choroby okolicy stawu łokciowego 263

16.3.1. Zespół Kiloha–Nevina   263

16.3.2. Zespół mięśnia nawrotnego obłego   265

16.3.3. Górny zespół cieśni nerwu łokciowego 265

16.4. Obrażenia ramienia i okolicy stawu łokciowego 267

16.4.1. Złamanie trzonu kości ramiennej i zespół cieśni nerwu promieniowego 267

16.4.2. Zwichnięcia stawu łokciowego  268

16.5. Złamanie dalszego końca kości ramiennej   270

16.6. Złamanie bliższego końca kości łokciowej 270

16.7. Złamanie bliższego końca kości promieniowej 271

16.8. Specyfika leczenia przykurczów pourazowych stawu łokciowego  273

16.8.1. Przyczyny powstawania przykurczów 273

16.8.2. Rodzaje przykurczów   273

16.8.3. Zakresy ruchu stawu łokciowego   273

16.8.4. Diagnostyka   274

16.8.5. Leczenie  274

16.8.6. Postępowanie pooperacyjne 275

17. Przedramię i ręka Leszek Romanowski, Ewa Bręborowicz  279

17.1. Neuropatie uciskowe nerwu łokciowego  279

17.2. Neuropatie uciskowe nerwu pośrodkowego   280

17.3. Neuropatie uciskowe nerwu promieniowego   281

17.4. Rola fizjoterapii w leczeniu neuropatii w obrębie przedramienia i ręki  281

17.5. Uszkodzenia ścięgien w obrębie przedramienia i ręki   284

17.5.1. Uszkodzenie ścięgien prostowników palców   284

17.5.2. Uszkodzenie ścięgien zginaczy nadgarstka i palców 284

17.5.3. Fizjoterapia w uszkodzeniach ścięgien w obrębie przedramienia i ręki  286

17.5.4. Tenoliza ścięgna 289

17.6. Złamania w obrębie przedramienia i ręki  289

17.6.1. Złamania dalszego końca kości promieniowej  289

17.6.2. Fizjoterapia w leczeniu złamań w obrębie przedramienia i ręki 290

18. Obręcz biodrowa, staw biodrowy i udo Jarosław Czubak, Agnieszka Stępień 297

18.1. Charakterystyka czynnościowa stawu biodrowego  297

18.2. Wybrane aspekty oceny funkcjonalnej  300

18.3. Wady rozwojowe stawu biodrowego – przykurcze mięśni okolicy stawu biodrowego   301

18.4. Biodro koślawe, szpotawe i dysplastyczne   308

18.4.1. Biodro koślawe   308

18.4.2. Biodro szpotawe 309

18.4.3. Biodro dysplastyczne  311

18.5. Zespoły przeciążeniowe miednicy i okolicy stawu biodrowego  314

18.5.1. Entezopatie obręczy miednicznej i stawu biodrowego  314

18.5.2. Zapalenia przeciążeniowe kaletek maziowych okolicy stawu biodrowego  316

18.6. Choroby stawu biodrowego 318

18.6.1. Choroba Legga–Calvégo–Perthesa   318

18.6.2. Konflikt udowo-panewkowy 321

18.6.3. Choroba zwyrodnieniowa stawów z umiejscowieniem w stawie biodrowym – koksartroza   325

18.7. Obrażenia miednicy i stawu biodrowego  331

18.7.1. Uszkodzenia obrąbka stawu biodrowego  331

18.7.2. Złamania kości krzyżowej i miednicy 331

18.7.3. Złamanie bliższego końca kości udowej 333

18.7.4. Złamania trzonu kości udowej  335

19. Staw kolanowy Artur Stolarczyk, Magda Stolarczyk, Bartosz Maciąg   339

19.1. Diagnostyka dysfunkcji stawu kolanowego   339

19.1.1. Badanie podmiotowe  339

19.1.2. Badanie przedmiotowe   339

19.1.3. Diagnostyka obrazowa – wskazania   340

19.1.4. Ocena funkcjonalna aktywności codziennej i sportowej  341

19.2. Wady rozwojowe i choroby wieku dziecięcego 343

19.2.1. Kolano koślawe i szpotawe 343

19.2.2. Kolano tyłowygięte  345

19.2.3. Choroba Osgooda–Schlattera  345

19.3. Obrażenia stawu kolanowego  346

19.3.1. Złamania  346

19.3.2. Uszkodzenia więzadłowe 347

19.3.3. Uszkodzenia łąkotek  359

19.3.4. Uszkodzenia chrząstki   362

19.3.5. Choroba zwyrodnieniowa stawu kolanowego   364

19.4. Zespoły przeciążeniowe stawu kolanowego   366

19.4.1. Entezopatia więzadła rzepki – tzw. kolano skoczka 366

19.4.2. Boczne przyparcie rzepki   367

19.4.3. Zapalenie ścięgien mięśni gęsiej stopki 368

19.4.4. Przerost ciała Hoffy  369

20. Podudzie i stopa Jarosław Czubak, Agnieszka Stępień 373

20.1. Charakterystyka czynnościowa   373

20.2. Wybrane sposoby oceny funkcjonalnej  375

20.3. Dziecięce wady rozwojowe – stopa płaska i płasko-koślawa  376

20.3.1. Badanie przedmiotowe   376

20.3.2. Badania obrazowe  378

20.3.3. Leczenie  378

20.4. Stopa płaska statyczna u dorosłych 379

20.4.1. Badanie przedmiotowe   379

20.4.2. Leczenie  380

20.5. Stopa poprzecznie płaska 381

20.5.1. Badanie przedmiotowe   381

20.5.2. Leczenie  381

20.6. Paluch koślawy  382

20.6.1. Badanie przedmiotowe   383

20.6.2. Badania obrazowe 384

20.6.3. Leczenie  384

20.7. Zespoły przeciążeniowe 385

20.7.1. Przewlekłe zespoły przeciążeniowe ścięgna piętowego – achillodynia   385

20.7.2. Zespół kanału stępu  387

20.7.3. Zespół przeciążeniowy rozcięgna podeszwowego – tzw. ostroga piętowa  389

20.8. Choroby stopy 391

20.8.1. Choroba Haglunda–Severa 391

20.8.2. Paluch sztywny 392

20.9. Obrażenia podudzia i stopy  393

20.9.1. Skręcenia stawu skokowo-goleniowego 393

Skorowidz   399